Aνοσοποιητικό σύστημα

         Το ανοσοποιητικό σύστημα των σπονδυλωτών είναι ένα απέραντο δίκτυο από μόρια και κύτταρα που έχουν ένα μόνο στόχο: να διαχωρίζουν μεταξύ του εαυτού και του ξένου. Η πρωταρχική του λειτουργία είναι η προστασία των σπονδυλωτών από τους μικροοργανισμούς - ιούς, βακτήρια και παράσιτα. Το ανοσοποιητικό σύστημα εξετάζει συνεχώς αναρίθμητα μόρια για να αποφασί­σει ποια από αυτά είναι ξένα και να κάνει το πρώτο βήμα για την καταστρο­φή τους. Μαθαίνει μάλιστα από τις εμπειρίες του και θυμάται τι έχει συναντή­σει στο παρελθόν. Τα τρία χαρακτηριστικά του γνωρίσματα είναι η εξειδίκευση, η προσαρμογή και η μνήμη. Για την επίτευξη των σκοπών του χρησιμο­ποιεί δύο διαφορετικές αλλά σχετιζόμενες μεταξύ τους στρατηγικές. Τα μόρια αναγνώρισης στη χυμική ανοσολογική απόκριση είναι διαλυτές πρωτεΐνες που ονομάζονται αντισώματα και παράγονται από τα πλασματο-κύτταρα. Στην κυτταρική ανοσολογική απόκριση, τα Τ λεμφοκύτταρα, σκοτώνουν κύτταρα που έχουν ξένες ουσίες στην επιφάνεια τους. Επίσης διεγείρουν τη χυμική από­κριση βοηθώ-ντας τα Β λεμφοκύτταρα που είναι τα πρόδρομα κύτταρα των πλασματοκυττάρων.

        Τα αντισώματα (antibodies) ή ανοσοσφαιρίνες είναι πρωτεΐνες που φτιάχνονται από κάθε ζώο εξ αιτίας της παρουσίας μέσα του μίας ξένης ουσίας. Εκκρίνονται δε από τα πλασματοκύτταρα που προέρχονται από τα Β λεμφοκύτταρα (Β κύτταρα). Αυτές οι διαλυτές πρωτεΐνες είναι τα μόρια αναγνώρισης για τη χυμική ανοσολογική απόκριση (από τη λέξη χυμός). Κάθε ξένο μόριο που είναι ικανό να προκαλέσει τον σχηματισμό αντισώματος ονομά-ζεται αντιγόνο (antigen) ή ανοσογόνο. Οι πρωτεΐνες, οι πολυσακχαρίτες και τα νουκλεϊνικά οξέα είναι συνήθως αποτελεσματικά αντιγόνα. Η ειδική συγγένεια ενός αντισώματος δεν αφορά ολόκληρο το μακρομοριακό αντιγόνο, αλλά μία συγκεκριμένη θέση του που ονομά-ζεται αντιγονικός προσδιοριστής (antigen determinant) ή επίτοπος.

         Τα περισσότερα μικρά ξένα μόρια δεν προκαλούν τον σχηματισμό αντισωμάτων. Όμως τα μόρια αυτά μπορούν να προκαλέσουν τη σύνθεση ειδικού αντισώματος αν είναι συνδεδε-μένα με μακρομόρια. Το μακρομόριο τότε εί­ναι, ο φορέας (carrier) της συνδεδεμένης χημικής ομάδας που ονομάζεται απτενικός προσδιοριστής (haptenic determinant). Το μικρό ξένο μό-ριο αυτό καθ’ αυτό ονομάζεται απτένιο (hapten). Τα αντισώματα που προκαλούνται από συν-δεδεμένα απτένια μπορούν να δεσμεύσουν το ίδιο καλά και ελεύθερα απτένια.

         Το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να αναγνωρίσει και να παράγει αντισώματα για κάθε σχεδόν μόριο του σύμπαντος. Αυτή η τεράστια ποικιλία οφείλεται στον επινοητικό ανασυνδυασμό αλληλουχιών του DNA που κωδικοποιούν τα στοιχεία του ανοσοποιητικού συστήματος.